«Πρέπει να επισημανθεί πως τα βοτσαλωτά της Σύρου διακρίνονται για κάτι μοναδικό. Είναι φτιαγμένα από πολύ μικρά σχεδόν ομοιόμορφα μαύρα και άσπρα βότσαλα. Όταν λέμε πως η τέχνη του βοτσαλωτού είναι εξαιρετικά κοπιαστική, έχουμε στο μυαλό μας το σύνηθες μέγεθος των 7-9 εκατοστών. Πως να χαρακτηρίσουμε όμως αυτή την τέχνη όταν τα βότσαλα, όπως αυτά της Σύρου είναι 3 φορές μικρότερα;» – Γιάννης Λουκιανός
Πρόκειται για ένα οδοιπορικό στα νησιά του Αρχιπελάγους αναζητώντας τα μυστικά μιας τέχνης που ξεκίνησε από τη Χίο, τη Ρόδο και τις Σπέτσες, και συνεχίστηκε σε πολλά άλλα νησιά. Ανάμεσα τους σημαντική θέση κατέχει και η Σύρος με τα βοτσαλωτά ψηφιδωτά της (Μητρόπολις, 1859), (Άγιοι Ανάργυροι, 1894) κ.ά. Η προϊστορία, η τεχνική αλλά και η λαογραφική προσέγγιση αυτού του είδους της τέχνης είναι θέματα που θα συζητηθούν. Κορυφώθηκε τον 19ο αιώνα στο χώρο του Αιγαίου και παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα σε αρκετά νησιά, για να ομορφαίνει τις αυλές και να ζεσταίνει τις καρδιές μας.
Εισαγωγή:
Ταξιδεύοντας κανείς στις Κυκλάδες, στα βραχώδη αυτά νησιά της πανάρχαιας Αιγηίδας, όπου τα πετρώματά τους είναι από τα πιό παλιά της γής, βιώνει ένα είδος εσωτερικής γαλήνης, κοιτώντας τα γαλανά νερά τους, περπατώντας τα στενά σοκάκια τους, είτε πάλι αντικρύζοντας τα κάτασπρα εκκλησάκια καθώς ξεφυτρώνουν σαν κατάλευκα κρίνα πάνω σε άνυδρη αμμουδιά. Αν όμως μαζί μ’ όλα αυτά, συναντήσει κανείς κάποια αυλή στρωμένη με βότσαλα τότε η γαλήνη του κορυφώνεται!
Αυτές λοιπόν οι βοτσαλωτές αυλές των Κυκλάδων, όσες οι σεισμοί και ο χρόνος δεν έφθειραν, αυτές οι αυλές της Σαντορίνης, της Σύρας, της Τήνου, και της Μήλου, είναι το θέμα αυτού του βιβλίου. Στην μετατουριστική Ελλάδα, όπου πολλά μπορεί να σ’ ενοχλήσουν όπως οι κακοτεχνίες, υπάρχουν μέρη στη Σαντορίνη ή και αλλού, όπου γίνονται πράγματα ακόμη και σήμερα, που ανήκουν σ’ αυτό που λέμε “παλιές χαμένες ποιότητες” και ένα από αυτά είναι σίγουρα το βοτσαλομωσαϊκό. Το ψηφιδωτό δηλαδή που γίνεται με βότσαλα της θάλασσας.
“Il futuro ha un cuore antico – το μέλλον έχει μία αρχαία καρδιά” λένε οι Ιταλοί κι αυτό είναι μία μεγάλη αλήθεια. Μιλώντας για τα βοτσαλωτά, αυτό το αρχιτεκτόνημα του δαπέδου, γίνεται προσπάθεια συνηδειτοποίησης μιάς ποιότητας που έρχεται από τα βάθη των αιώνων, και εμφανίζεται στις μέρες μας με ότι ο λαϊκός μας πολιτισμός διαφύλαξε και δημιούργησε ταυτόχρονα. Αυτά που σώζονται σήμερα στον Κυκλαδικό αλλά και γενικά στον Ελλαδικό χώρο είναι δημιουργήματα των δύο τελευταίων αιώνων. Σαν είδος πολυτελείας η τέχνη του μωσαϊκού, δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει σε ένα χώρο υποδούλωσης όπως ήταν ο ελληνικός χώρος κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό.
Εκτός από τα τέσσερα προαναφερθέντα νησιά, ασφαλώς και θα υπάρχει στις υπόλοιπες Κυκλάδες κάποιο μωσαϊκό για να στολίσει ένα μικρό μέρος στον αίθριο χώρο του σπιτιού, όπως αυτό που εντοπίστηκε στη Φολέγανδρο κι άλλο ένα στην Ίο, καθώς επίσης και στη Νάξο. Στη Μύκονο, στο παλιό καπετανόσπιτο του Κουνενή σώζεται ακόμη ένα βοτσαλωτό μπροστά στην είσοδο του σπιτιού. Αυτό που υπήρχε στην αυλή έχει καταστραφεί. Στο ίδιο νησί, στο καινούριο ξενοδοχείο “Κιβωτός” στον Ορνό, ο συνδυασμός μαρμάρων και βοτσάλων αποδίδεται εκπληκτικά.
Περιεχόμενα:
1. Εισαγωγή
2. Καταγωγή
3. Η τεχνική τους
4. Τα θέματα
5. Σύνθεση των σχεδίων – Οργάνωση και λειτουργική του χώρου
6. Η αυλή, ο ρόλος της για το ελληνικό σπίτι
7. Το βότσαλο. Μια συναισθηματική ψηφίδα
8. Οι αυλές της Σαντορίνης
9. Οι αυλές της Σύρου
10. Οι αυλές της Τήνου
11. Οι αυλές της Μήλου
12. Βιβλιογραφία
