 |
| “Μετά την Καταστροφή των Ψαρών” (από τον πίνακα του Νικολάου Γύζη) |
«Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλληκάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
πούχαν μείνει στην έρημη γη»
Ο ποιητής μας Διονύσιος Σολωμός, στο ποίημά του “Ύμνος εις την Ελευθερία” γράφει για την καταστροφή που στοίχισε τη ζωή σε 18.000 Ψαριανούς, από τις 30.000 που είχε το νησί. Δεκαοκτώ χιλιάδες, άλλοι θανατώθηκαν και άλλοι πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Το ημερολόγιο έγραφε 20 Ιουνίου 1824.
Ψαρά, ένα νησί που τα χρόνια πριν την επανάσταση του 1821, ήταν η τρίτη ναυτική δύναμη της Ελλάδας, μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες, με ονομαστούς πυρπολητές όπως ο Παπανικολής, ο Κανάρης, ο Πιπίνος.
Παραμονές της 20ης Ιουνίου 1824 ο σουλτάνος στέλνει φιρμάνι προς τους Ψαριανούς να παραδώσουν το νησί, χωρίς πόλεμο, προσφέροντας εγγυήσεις για τη ζωή τους. Η απάντηση των Ψαριανών ήταν αρνητική. Ο Χοσρέφ πασάς έλαβε τότε εντολή από τον σουλτάνο να εξαφανίσει από προσώπου γης τα Ψαρά, που τόσα προβλήματα δημιουργούσαν στον δυσκίνητο τουρκικό στόλο.
Στις 20 Ιουνίου 1824 ο εχθρικός στόλος βγήκε από το Σίγρι και έπλευσε προς τα Ψαρά. Η τουρκική αρμάδα αποτελούμενη από 28.000 άνδρες και με ναύαρχο τον Χορσέφ πασά επιτέθηκε στα Ψαρά.
Παρά την ηρωική τους αντίσταση οι Ψαριανοί υποτάσσονται. Τα τουρκικά στρατεύματα φανατισμένα από την ηρωική αντίσταση που συνάντησαν και από τις μεγάλες απώλειες που είχαν ξεσπούν στον άμαχο πληθυσμό και αρχίζουν με μανία το έργο της σφαγής και της καταστροφής. Εκτυλίσσονται σκηνές τρόμου και φρίκης που δεν μπορεί να συλλάβει ανθρώπου νους.
Ο πρόξενος της Ρωσίας Γεώργιος Κομνηνός, που είχε συγκεντρώσει στο σπίτι του πολλά γυναικόπαιδα, ύψωσε τη Ρώσικη σημαία με την ελπίδα να τα σώσει.
Οι Τούρκοι όμως δε τον σεβάστηκαν και χωρίς κανένα δισταγμό τον σκότωσαν. Και ενώ μέσα στην πόλη συνεχίζονταν η μάχη, πολλά Ψαριανά πλοία αναχωρούσαν με γυναικόπαιδα για τα νησιά των Κυκλάδων.
Τραγικότατη υπήρξε η μοίρα για όλους εκείνους τους Έλληνες που δεν κατόρθωσαν να φύγουν με τα πλοία και έπεσαν ζωντανοί στα χέρια Τούρκων. Όλοι αυτοί βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Γράφει σχετικά ο Γάλλος ναύαρχος Γκραβιέρ, ” . . . ελάχιστοι των κατοίκων εύρον θέσιν επί των πρώτων τούτων πλοίων˙ δια δε τους μη δυνηθέντας να καταλίπωσιν επί την ακτήν των Ψαρών, η θάλασσα δεν παρείχεν αυτοίς πλέον διέξοδον αλλά μόνον εκλογήν θανάτου”.
Τα Ψαρά, το απόρθητο φρούριο του Αιγαίου, που ήταν τότε προμαχώνας του Έθνους , έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Και η πόλη των Ψαρών, που βρισκόταν μέχρι τότε σε μια αξιοζήλευτη κίνηση και εργασία, είχε τώρα μεταβληθεί σε καπνούς και ερείπια. (Γιάννης Καλτσάς, Αναφορά στην ιστορία των Ψαρών).
Ψαριανοί στη Σύρο
 |
| Ι.Ν. Κοίμησης, Ερμούπολη |
Το πρώτο πλοίο με Ψαριανούς πρόσφυγες που έφτασε στη Σύρο ήταν γεμάτο γυναικόπαιδα. Εγκαταστάθηκαν στην Ερμούπολη, στη συνοικία «Ψαριανά» γύρω από την εκκλησία της Κοίμησης. Δημιούργησαν τα πρώτα εργαστήρια επισκευής πλοίων τα οποία συντέλεσαν στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης. Από τα δημοτολόγια του Δήμου Ερμούπολης φαίνεται ότι το 1824 ήταν εγκατεστημένες 274 οικογένειες Ψαριανών (δηλαδή περίπου 700-800 άτομα).
Η συμβολή των Ψαριανών στην ανάπτυξη της Συριανής ναυτιλίας και της Ερμούπολης γενικότερα ήταν μεγάλη. Μεγάλος ευεργέτης ο Θεόδωρος Χατζής Δημητρίου, ο οποίος άφησε με τη διαθήκη του 200 ισπανικά δίστηλα για την περάτωση της οικοδομής του Δημοτικού Νοσοκομείου.
Επίσης ο πλοίαρχος Γ. Βαλέντης υπήρξε μεγάλος ευεργέτης του πτωχοκομείου, ο οποίος στη διαθήκη του άφησε το ποσό των 25.000 δρχ. για την ενίσχυσή του. Η χήρα του Δεσποινού Βαλέντη αλλά και ο Δομεστίνης και άλλοι Ψαριανοί, οι περισσότεροι εξ αυτών ναυτικοί, πλοίαρχοι αλλά και πλοιοκτήτες, συνέτειναν με τις δραστηριότητες τους στην αλματώδη ανάπτυξη της ναυτιλίας στη Σύρα.
Θα αναφέρω ορισμένα ονόματα Ψαριανών με έντονη ναυτική, εμπορική και οικονομική δραστηριότητα τα χρόνια της εγκατάστασης τους στη Σύρα:
Δημ. Καλημέρης, αλευροβιομήχανος, Γεωργ. Δημ Μπρατζάνος ή Βρατσάνος βιομήχανος ζυμαρικών, Κοής, Δημ., Ν. Αράπης, Ανδρέας Ν. Αράπης, Φιλίνης, Χειλάς, καθώς και άλλες οικογένειες τα επίθετα των οποίων υπάρχουν μέχρι και σήμερα όπως: Κουτζοδόντη ή Κουτσοδόντη, Πέτρου, Μαραγαρώνη, Ελευθερίου, Καλαφάτη, Ιωάννου, Σαρρή, Βελισσαρίου, Ανδρουλή, Ασμάνη, Αργυρίου, Βόγιου, Κουτέπα, Δούκα, Κεράνη, Παπαπολίζου κ. α..
Οι Ψαριανοί ναυτικοί όμως έγιναν πασίγνωστοι οργώνοντας τις θάλασσες διασχίζοντας το Αιγαίο και την Μεσόγειο, φτάνοντας στις ακτές της Ευρώπης ακόμα και της Αμερικής. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά το πλοίο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, πλοιοκτησίας του Ιωάννη Χατζή Αλεξανδρή, το οποίο ναυπηγήθηκε στην Σύρα το 1818, και το οποίο έλαβε μέρος σε μια σειρά επιχειρήσεων την εποχή της επανάστασης. Την περίοδο 1835-1838 πραγματοποίησε τρία ταξίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ξεκινώντας από το λιμάνι της Σύρας και επιστρέφοντας σε αυτό μεταφέροντας εμπορεύματα, απ΄ ευθείας από την Αμερική! – (ΑΠΟΨΗ από ομιλία +Αντώνη Μαρκουλή).
Υ.Γ. Απόσπασμα από το ραδιόφωνο της Ι.Μ.Σύρου
Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος(ε.α.)
Ουρανία Πανταζίδου Π.Ν.
