Ο Τιμολέων Αμπελάς (Πάτρα, 1850 – Αθήνα, 1929) ήταν πεζογράφος και ποιητής. Γεννήθηκε στην Πάτρα αλλά έζησε πιο πολύ στην Αθήνα και στην Σύρο. Eίχε σπουδάσει και Νομικά. Ξεκίνησε γράφοντας θεατρικά έργα, αλλά η ζωή του χάνεται μέσα στους λαβυρίνθους της. Κι όμως!.. Ο Τιμολέων Αμπελάς ανήκε στο ρεύμα των καθαρολόγων της αθηναϊκής σχολής που πίστευαν πως με την ανάσταση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας θα αναβίωνε στη κοιτίδα του και το αρχαίο δράμα!..
Στο σημερινό μας άρθρο, σας παρουσιάζουμε τη ψηφιακή έκδοση του βιβλίου του Τιμολεόντος Αμπελά “Ιστορία της νήσου Σύρου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς” που τυπώθηκε στην Ερμούπολη το 1874, στο οποίο υπάρχουν αναρίθμητα ιστορικά στοιχεία για την Σύρο. Το βιβλίο τυπώθηκε στο σύγχρονο για την εποχή τυπογραφείο του Ρενιέρη Πρίντεζη.
Πρόκεται για την πρωτότυπη σπάνια έκδοση που υπάρχει στη Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη (Bayerische Staatsbibliothek), η οποία χάρις στη συνεργασία της με τη Google (βλ. ΕΔΩ) και χρησιμοποιώντας εξιδικευμένο προσωπικό, κατάφερε να διασώσει αυτό το ιστορικό τεκμήριο της Σύρου, για τις μελλοντικές γενιές. Πρωτότυπα αντίγραφα του βιβλίου υπάρχουν σε δημόσιες, πανεπιστημιακές και ιδιωτικές βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο.
Πολλοί ιστορικοί και φοιτητές έχουν χρησιμοποιήσει το βιβλίο του, ως πηγή ή στη βιβλιογραφία των δικών τους βιβλίων ή διατριβών. Παράλληλα ο Ανδρέας Ν. Φραγκίδης (1865-1941) με το βιβλίο του “Ιστορία της νήσου Σύρου” (Έκδοση του Συλλόγου των εν Αθήναις και Πειραιει Συριανών, 1975) προσπάθησε να αποδώσει τα κείμενα του Αμπελά στη δημοτική γλώσσα.
Το βιβλίο επανεκδόθηκε σε ακριβές αντίγραφο, το οποίο αξίζει να έχετε στη βιβλιοθήκη σας. Θα μεταφερθείτε πίσω στο χρόνο, στο 1874, όταν η Σύρος ήταν διαφορετική αλλά το ίδιο όμορφη.
Η προτομή του Τιμολέοντος Αμπελά κοσμεί το κηπάριο έμπροσθεν της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Σύρου – Ερμούπολης. Πρόκειται για μια μαρμάρινη κατασκευή, έργο άγνωστου γλύπτη. Ο Αμπελάς αποδίδεται σε προχωρημένη ηλικία έχοντας κοντά μαλλιά, μεγάλο μέτωπο και μουστάκι. Φοράει παλτό, γιλέκο, πουκάμισο και παπιγιόν.
Τα περιεχόμενα της έκδοσης έχουν ως εξής:
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
Η ΝΗΣΟΣ ΣΥΡΟΣ
από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821
- Α’ – Περί Κυκλάδων νήσων εν γένει …1
- B’ – Τοπογραφία της Νήσου Σύρου …20
- Γ’ – Οι πρώτοι της νήσου οικισταί και όνομα αυτής …38
- Δ’ – Η Σύρος επί της ομηρικής εποχής …55
- Ε’ – Η περί της ταυτότητος της ομηρικής Συρίης φιλολογική συζήτησις …66
- ΣΤ’ – Αι δύο αρχαιότερα της νήσου πόλεις …87
- Ζ’ – Ο Βασιλεύς των Συρίων Κτήσιος – Γενικαί τίνες παρατηρήσεις περί της τότε καταστάσεως της νήσου …99
- Η’ – Πολιούχοι θεοί και ναοί εν Σύρω …105
- Θ’ – Φερεκύδης ο Σύριος …115
- Ι’ – Το εν Σύρω ηλιοτρόπιον και σπήλαιον του Φερεκύδους …128
- ΙΑ’ – Θάνατος Φερεκύδους – Επιστολή προς αυτόν – Επιγράμματα …146
- ΙΒ’ – Η Σύρος επί των Μηδικών πολέμων …155
- ΙΓ’ – Η Σύρος σύμμαχος των Αθηναίων …163
- ΙΔ’ – Νομίσματα Συρίων επί της αυτονομίας της νήσου κοπέντα …172
- ΙΕ’ – Βουλή και Δήμος Συρίων …176
- ΙΣΤ’ – Στέψις Ονησάνδρου υπό της Βουλής και του Δήμου Συρίων …182
- ΙΖ’ – Συνέχεια των περί Βουλής και Δήμου Συρίων – Στέψις της ιερείας Βερενίκης …187
- ΙΗ’ – Θέατρον Συρίων – Αγώνες – Εορταί …191
- ΙΘ’ – Νύξεις τινες περί Συρίων καλλιτεχνών …200
- Κ’ – Αρχαία της νήσου νεκροταφεία …204
- ΚΑ’ – Κωμοπόλεις – Πύργοι – Οδοί εν τή νήσω …216
- ΚΒ’ – Η Σύρος κατά την Μακεδονικήν εποχήν και μέχρι των Μιθριδατικών πολέμων …222
- ΚΓ’ – Η Σύρος επί των Μιθριδατικών – Επιδρομαί Κιλίκων κατά τον Α’ π.Χ. αιώνα …231
- ΚΔ’ – Η Σύρος υπό τους Ρωμαίους (Α’ αιών μ.Χ.) …236
- ΚΕ’ – Η Σύρος κατά το Β’ αιώνα – Α’ επί Ανδριανού. Ανδριάς αυτού.
- ΚΖ’ – Επί Μάρκου Αυρηλίου και Κομμόδου (180-191 μ.Χ.) – Ψήφισμα Συρίων επί άρχοντος Ανταίου Μοδέστου …254
- ΚΘ’ – Επί Μάρκου Αυρήλιου και Ουήρου (Συνέχεια – Νομίσματα – Έτερον ψήφισμα) …259
- ΚΗ’ – Επί Σεπτίμου Σεβήρου μέχρι Μαξιμίνου (193-235 μ.Χ.) …264
- ΚΟ’ – Μέχρι της ιδρύσεως της Βυζανταντινής αυτοκρατορίας …272
- Λ’ – Πολιτική και θρησκευτική κατάστασις της Σύρου επί Ρωμαίων
- ΛΑ’ – Ερείπια βαλανείου – Ανάγλυφα – Ανασκαφαί εν Φοίνικι …297
- ΛΒ’ – Το εν Φοίνικι ψηφιδωτών …327
- ΛΓ’ – Δεινοπάθειαι των Συρίων και λοιπών νησιωτών – Πειρατικαί επιδρομαί – Λοιμοί
- ΛΕ’ – Θρησκευτική κατάστασις Συρίων επί Βυζαντινών …341
- ΛΣΤ’ – Τα κατά τον Θ’ και Ι’ αιώνα – Επανάστασις νησιωτών – Πειρατεία – Λοιμοί …350
- ΛZ’ – Κατάκτησις των Κυκλάδων υπό του Γουισκάρδου, κατόπιν υπό του Τσαχά – Ρόζου Σπηλιά – Πρώτη εμφάνισις Ενετικού στόλου – Κατάστασις των Συρίων κατά την περίοδον ταύτην (1027 – 1196) …356
- ΛΗ’ – Η Σύρος υπό τους Ενετούς – Σύστασις Δουκάτου Ναξίας Δουκεία Σανούδων – Εγκατάστασις ξένων οικογενειών εις τας Κυκλάδας …374
- ΛΘ’ – Πολιορκία Σύρου υπό του Δουκός Τήνου Γκίζη – Συνοικισμός Άνω Σύρας – Πολιτική και θρησκευτική κατάστασις της νήσου επί Λατινοκρατίας …391
- Μ’ – Δεινοπάθεια Αιγαιοπελαγιτών εκ των Τουρκο-Ενετικών πολέμων – Δουκεία Κρίσπων και Δέλλα Κάρκερη – Η Σύρος υπό τους Τούρκους …414
- ΜΑ’ – Μαρτυρικός θάνατος του Επισκόπου Συρίων Ιωάννου Ανδρέα Κάργα …423
- ΜΒ’ – Διοικητική και φορολογική κατάστασις της νήσου επί Τουρκοκρατίας – Επίτροποι – Προεστώτες, Καντζιλιέραι – Έγγραφα νομικά έθιμα Συρίων …436
- ΜΓ’ – Προϊόντα της νήσου – Πληθυσμός κατά τον 18ο αιώνα – Γαλλική προστασία – Εκκλησιαστικά – Ρώσσοι εν τω Αιγαίω …459
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ του Α’ Μέρους
Έγγραφα καιμεταφράσεις αποσπασμάτων σχετικών προς την ιστορίαν – Αι προς τους Γάλλους συμπάθειαι των Συρίων – Χαρακτήρ και φυσικαί κλίσεις Συρίων – Γλώσσα Συρίων – Περί δημώδους ποιησεως των Συρίων – Έγγραφα εκ των αρχείων της Καντζελλαρίας – Ο Καθολικισμός εν Σύρω μετά καταλόγου των από του ΙΒ’ αιώνος μέχρι σήμερον Λατίνων Επισκόπων …ά-ις’.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
από το 1821-1870 – Ερμούπολις
- Α’ Ουδετερότης Συρίων …481
- Β’ Συνοικισμός Ερμουπολεως … 499
- Γ’ Επιδρομαί Νέστορος Φαζιώλη – ΙΙολιταρχία Ανδρ. Κοσμά …519
- Δ’ Διοικητικός και δημοτικός οργανισμός Ερμουπολεως – Μικτή Επιτροπή – Συνεισφοραί Ερμουπολιτών – Δάνεια και δασμοί εις βάρος Ερμουπόλεως και Σύρου – Νοσοκομείον – Τελωνείον – Ναός Μεταμορφώσεως …540.
- Ε’ Η Ερμούπολις και η Σύρος εν ταις Εθνικαις Συνελεύσεσιν – Αργ. Α. Ταρποχτζής, Π. Ομηρίδης, Γ. Πετρίτζης, Π. Κάζηρας, I. ΙΊερίδης – Σύρου Γ. Ξανθάκης, Γ. Ρούσσος …575
- ΣΤ’ Συνέχεια των περί συνοικισμού Ερμουπόλεως- Απογραφή πληθυσμού και οικοδομών – Νοσοκομείον – Ναός Κοιμήσεως – Νέαι ενέργειαι Ερμουπολιτών υπέρ του αγώνος – Η προς απελευθέρωσιν της Χίου εκστρατεία – I. Α. Ράλλης – Δημογεοοντία Χίων – Διοικητικός επί Κυβερνήτου οργανισμός …596
