“Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος, και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας!” – Metternich
Αυτά έγραφε ο μεγάλος αντίπαλος του Ιωάννη Καποδίστρια, Μέτερνιχ, διπλωμάτης και πολιτικός της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, σε επιστολή του στην τότε Κόμισσα Δωροθέα Lieven. Και δε σταματούσε εκεί ο Μέτερνιχ. Μεταξύ άλλων της έγραφε “Τότε μονάχα θα μπορέσω να κοιμηθώ ήσυχα, όταν ο Καποδίστριας θα έχει θανατωθεί! … Ενόσω ζει, θα είναι πάντοτε επικίνδυνος.”
Ποιος ήταν όμως εκείνος ο Ρωμιός που στοίχειωνε τα όνειρα του Μέτερνιχ;
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν η κορυφαία από τις διαπρεπέστερες πολιτικές και διπλωματικές μορφές της Ευρώπης, που κυριάρχησε στις αρχές του ΙΘ’ αιώνα. Υπήρξε ο άνθρωπος που έβαλε τα θεμέλια για το νέο ελληνικό κράτος. Γι΄ αυτό το σκοπό διέθεσε ακόμη και την προσωπική του περιουσία. Και όχι μόνο. Αναλαμβάνοντας ως Κυβερνήτης αποποιήθηκε το μισθό του λέγοντας “Εφ´ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν”. Διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, θέση την οποίαν του είχε εμπιστευθεί ο τσάρος Αλέξανδρος. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε όταν κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 10 Φεβρουαρίου 1776 και ήταν το έκτο παιδί του Αντωνίου και της Διαμαντίνας Καποδίστρια. Προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια καταγεγραμμένη στο Libro d’ oro της Κέρκυρας. Ο πατέρας του Αντώνιος ήταν από τους πιο αξιόλογους δικηγόρους της Κέρκυρας, με ενεργό ανάμιξη στα πολιτικά δρώμενα που διαμόρφωσαν την τοπική ιστορία.
Μέχρι την ηλικία των δώδεκα ετών έλαβε τα πρώτα του γράμματα στα σχολεία της Κέρκυρας, ενώ ταυτόχρονα είχε και σαφή ορθόδοξη παιδεία, αφού ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε καλλιεργηθεί στην Ορθόδοξη πίστη από τον μοναχό Συμεών στην Ιερά Μονή Πλατυτέρας, όπου σύχναζε από τη νεαρή του ηλικία.
Το 1794 αναχώρησε για την Βενετία με στόχο να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της Πάντοβας. Οι βασικές του σπουδές ήταν στον τομέα της Ιατρικής.
Ο Καποδίστριας υπήρξε ο εμπνευστής της ελβετικής ουδετερότητας, αλλά και ο άνθρωπος που κατάφερε να «φέρει» στην ελβετική συμπολιτεία τα καντόνια της Γενεύης και της Λωζάνης, νικώντας κατά κράτος διπλωματικά τον άρχοντα της ευρωπαϊκής διπλωματίας στη μετά το Ναπολέοντα εποχή, τον Μέτερνιχ. Οι Ελβετοί ton γιορτάζουν ως εθνικό τους ήρωα .
“Η Ελβετία του χρωστά την κρατική της ταυτότητα”, λέει ο Ελβετός Πρέσβης στην Ελλάδα Lorenzo Amberg. “Αν είναι ορθό ότι η δομή του ομόσπονδου κράτους και η πρακτική της ουδετερότητας έχουν αλλάξει τα τελευταία περίπου 200 χρόνια, ωστόσο ο μεγάλος Κερκυραίος, χάρη στη διπλωματική του ιδιοφυΐα και το δέσιμό του με την Ελβετία διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο για να καθιερωθούν αυτοί οι δύο πυλώνες της κρατικής μας ταυτότητας. Ο φεντεραλισμός και η ουδετερότητα, γεννημένοι κάτω από έναν ιστορικό και γεωπολιτικό ευρωπαϊκό αστερισμό, έγιναν στη συνέχεια αναπόσπαστο μέρος του ελβετικού πολιτικού συστήματος, ακόμα και της ίδιας της ταυτότητας της χώρας μου . Η ευγνωμοσύνη μας προς τον Καποδίστρια δημιουργεί έναν πολύ ισχυρό δεσμό ανάμεσα στην Ελβετία και στην Κέρκυρα, την πόλη καταγωγής του, όπου γεννήθηκε και όπου αναπαύεται”. (ΤΟ ΒΗΜΑ)
Ο Καποδίστριας παρέλαβε κατεστραμμένη, στην κυριολεξία γη. Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα λέγει στα απομνημονεύματα του ο συνεργάτης του Νικόλαος Δραγούμης “Απ΄ όπου και αν περνάγαμε συναντούσαμε κατεστραμμένα χωριά και ρακένδυτους και πεινασμένους ανθρώπους. Τα στρατιωτικά αποσπάσματα του Ιμπραήμ είχαν μεταβάλει την Πελοπόννησο σε αληθινή έρημο. Ούτε δένδρο δε συναντούσες στο δρόμο!”. Παράλληλα οι αντιπαλότητες που είχαν προκύψει μεταξύ των φατριών κατά τη διάρκεια της επανάστασης δεν είχαν κοπάσει, ενώ η χώρα είχε καταστραφεί και η οικονομία της τελούσε υπό πτώχευση.
Ως κυβερνήτης της Ελλάδας προώθησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την ανόρθωση του κράτους. Αναδιοργάνωσε τις ένοπλες δυνάμεις, ίδρυσε την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, το Εθνικό Νομισματοκοπείο, δικαστήρια και πολλά άλλα. Ιδιαίτερη μέριμνα έδειξε για την Ιδρυση σχολείων, λέγοντας χαρακτηριστικά “για να ανορθωθεί ο λαός, χρειάζεται σωστή Παιδεία. Τα σχολεία δεν είναι απλώς τόποι προσκτήσεως γνώσεων, αλλά κυρίως φροντιστήρια ηθικής, χριστιανικής και εθνικής αγωγής”. Ενώ για το ποιόν των δασκάλων έλεγε “αν η παρούσα γενεά δεν ενδυναμωθεί από ανθρώπους μορφωμένους εν καλή διδασκαλία και μάλιστα προς τον κανόνα της αγίας ημών πίστεως και των ηθών μας θα είναι δυσοίωνο το μέλλον της Ελλάδος και η διακυβέρνηση της αδύνατη”.
Οι πολιτικές του κινήσεις όμως προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια των αντιπάλων του. Μοιραία στάθηκε η αντιπαλότητα του Καποδίστρια με τους Μαυρομιχάληδες, την ισχυρότερη οικογένεια της Μάνης. Στις 9 Οκτωβρίου 1831 (27 Σεπτεμβρίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο) οι αδελφοί Μαυρομιχάλη δολοφονούν τον Ι. Καποδίστρια έξω από το ναό του αγίου Σπυρίδωνα όπου πήγε να εκκλησιαστεί. Παρ΄ όλο που τον παρότρυναν να παίρνει μεγαλύτερες προφυλάξεις, ο Καποδίστριας έλεγε στους συνεργάτες του “Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Θα έλθη κάποτε η ημέρα που οι Ελληνες θα εννοήσουν την σημασία της θυσίας μου”. Πολλοί υποστηρίζουν ότι πίσω από τη δολοφονία του Καποδίστρια κρύβονται η Γαλλία και η Αγγλία. Δεν είναι τυχαίο, λέγεται, που οφάκελος της δολοφονίας Καποδίστρια στο βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών είναι ένας από εκείνους που δεν άνοιξαν ποτέ. Ακόμα μέχρι και σήμερα παραμένει διαβαθμισμένος με απόρρητα έγγραφα, γεγονός εξαιρετικά σπάνιο καθώς οι πιο πολλοί φάκελοι ανοίγουν τριάντα χρόνια μετά. Ιστορικοί εικάζουν ότι οι πληροφορίες που περιέχονται εκεί για τη δολοφονία του, είναι συνταρακτικές. O μεγάλος ανθέλληνας Μέτερνιχ, αμέσως μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια είπε “Ο Καποδίστριας είναι πλέον νεκρός. Δεν φοβούμαι ούτε τους νεκρούς ούτε τα φαντάσματα”.
Οι Ερμουπολίτες έμποροι ξεσηκώνονται εναντίον του Καποδίστρια
Το πρωί του Σαββάτου 12 Απριλίου 1830 και ενώ ο κήρυκας καλούσε τους ενδιαφερομένους να μεταβούν στη δημογεροντία για να πληροφορηθούν το περιεχόμενο των νομοσχεδίων που αφορούσαν τα θαλασσοδάνεια καθώς και την οργάνωση των μεσιτών και των εμπόρων, άρχισαν να χτυπούν οι καμπάνες της μητρόπολης. Στο άκουσμα τους οι Ερμουπολίτες έκλεισαν τα μαγαζιά τους και έτρεξαν στην εκκλησία. Η απόπειρα του φρουράρχου Μανόλη Γαρουφαλιά να τους εμποδίσει δεν καρποφόρησε.
Τι και αν ο γραμματέας του Εκτακτου Επιτρόπου Γεώργιος Δ. Οικονομίδης προσπάθησε να τους καθησυχάσει, λέγοντας ότι η Κυβέρνηση επιδιώκει το συμφέρον τους και την ελευθερία του εμπορίου. Με πρωτεργάτη τον Λουκά Κατινάκη, κουμπάρου του Κοραή, εμπόρου και παράγοντα της αντιπολίτευσης, οι συγκεντρωμένοι κινήθηκαν εναντίον του γραμματέα, φωνάζοντας βρισιές και συνθήματα κατά της Κυβέρνησης. Στην κρίσιμη στιγμή για το γραμματέα έφτασε ο φρούραρχος και, αφού τον απέσπασε από τα χέρια τους, τον έκρυψε στο ιερό. Παράλληλα, τμήμα του λαού κινήθηκε για να κάψει τα σπίτια των μεγαλεμπόρων Α. Δούμα, Α. Νίκα και Π. Γεραλόπουλου, που τους υποπτευόταν για υποκινητές των νομοσχεδίων.
Στις 17 Απριλίου ο Καποδίστριας φτάνει στην Ερμούπολη όπου τον υποδέχτηκαν με φανερή ψυχρότητα. Η αντίδραση των Ερμουπολιτών στα κυβερνητικά νομοσχέδια ήταν το αποτέλεσμα μιας συσσωρευμένης δυσαρέσκειας για την πολιτική του. Πριν το 1828 οι ελληνικές Κυβερνήσεις δεν είχαν τη δυνατότητα άμεσου ελέγχου της Σύρου περιορίζονταν να εισπράττουν τις εισφορές των Ερμουπολιτων στον Αγώνα, οι οποίες δεν ήταν ευκαταφρόνητες, ενώ δεν μπορούσαν να αντιδράσουν στον πλουτισμό των εμπόρων από την κλεπταποδοχή των πειρατικών λειών η την άσκηση λαθρεμπορίου. Ο Καποδίστριας από την αρχή πέτυχε να καταστείλει την πειρατεία και να επιβάλει την τάξη στη χώρα.
Με το νομοσχέδιο για τη διαίρεση των εμπόρων κορυφώθηκε ή παρεμβατική πολιτική του Καποδίστρια στο εμπόριο. Στόχος του φαίνεται ότι ήταν ο εκσυγχρονισμός του εμπορίου με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα της εποχής εκείνης. Με τα νέα μέτρα είναι πιθανό ότι επιδίωκε την αποτελεσματική αλλά και δικαιότερη είσπραξη των φόρων, αφού οι φόροι θα ήταν ανάλογοι με την οικονομική δύναμη κάθε κατηγορίας εμπόρων. (Δέσποινα Γεωργοπουλάκη-Λούκου “Οι Ταραχές στη Σύρα τον Απρίλιο του 1830”).
Υ.Γ. Απόσπασμα από την εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού της Ι.Μ. Σύρου. Προσκεκλημένος ο συγγραφέας Ιωάννης Κορνιλάκης, το βιβλίο του οποίου “Ο Αγιος της πολιτικής”, προβάλλει τον Καποδίστρια ως πρότυπο Κυβερνήτη …“προς μίμηση από τους πολιτικούς μας, μα κυρίως προκειμένου οι Έλληνες να αποκτήσουν ορθά πολιτικά κριτήρια στην επιλογή των Κυβερνητών του Έθνους μας” όπως έλεγε και ο Γέροντας Παΐσιος.
Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος (ε.α.)
Ουρανία Πανταζή Π.Ν.
