Στις 18 Απριλίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών. O εορταστικός αυτός θεσμός καθιερώθηκε το 1983, με σχετικό ψήφισμα της UNESCO κατά την 22η Γενική της Συνέλευση, έχοντας στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και της πολιτείας για τα πολιτιστικά αγαθά, υλικά και άυλα, αλλά και για την ένταξή τους στη σύγχρονη κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Έκτοτε, επιλέγεται κάθε χρόνο από το ICOMOS ένας κοινός θεματικός άξονας εορτασμού, ενίοτε εμπνευσμένος από την πολιτιστική ή και κοινωνική επικαιρότητα, με βάση τον οποίο οργανώνονται σε εθνικό επίπεδο δράσεις, ανάλογα με το πολιτιστικό απόθεμα της κάθε χώρας.
Το θέμα που επιλέχθηκε για το έτος 2020 είναι «Πολιτιστική Κληρονομιά και Πολιτισμοί από κοινού: κοινές ευθύνες προστασίας και ανάδειξης». Το θέμα εκφράζει το οικουμενικό περιεχόμενο της πολιτιστικής κληρονομιάς ως τμήματος μιας «από κοινού» ταυτότητας, σε μια εποχή ραγδαίων πληθυσμιακών μετακινήσεων, περιβαλλοντικών αλλαγών και συγκρούσεων. Στην “πληθυντικοποίηση”, μάλιστα, του Πολιτισμού αναγνωρίζεται ότι η πολιτιστική κληρονομιά -τόποι, τοπία, μνημεία, πρακτικές ή συλλογές- νοηματοδοτούνται συχνά και αποκτούν αξία μέσα από πολυποίκιλες ομάδες και κοινότητες. Ο ίδιος θεματικός πυρήνας αναφέρεται στις σχέσεις ανάμεσα στους πολιτισμούς ή τις πολιτισμικές ομάδες και τη συλλογική ευθύνη για τη φροντίδα και προστασία των σημαινόντων χαρακτηριστικών, εννοιών και αξιών της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σε μια ιστορική προοπτική, οι πολιτισμοί και οι κοινωνίες παρουσιάζουν κοινές/από κοινού πολιτιστικές πρακτικές, τρόπους εφαρμογής και οπτικές. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν επιβληθεί άνωθεν και υπ΄ αυτόν τον τρόπο καθίστανται περισσότερο αντικείμενο αντιπαράθεσης, παρά συλλογικής αποδοχής (βλ. θρησκευτικές πεποιθήσεις). Σε άλλες περιπτώσεις η γνώση και οι πρακτικές που εκπορεύονται από αυτήν, μπορεί να ελέγχονται στενά, ακυρώνοντας έτσι την έννοια του «μοιράσματος» (π.χ. σε πολλούς ιθαγενείς πολιτισμούς), ενώ μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς δέχονται καταστροφικά πλήγματα, εξαιτίας του συμβολικού τους χαρακτήρα (βλ. τους Βούδες στο Bamiyan). Τέλος, τόποι με διαμφισβητούμενη αξία, συχνά οδηγούν σε δημόσιες αντιπαραθέσεις, αναφορικά με την ανάγκη ή μη διατήρησή τους (βλ. το σύγχρονο κτήριο Sirius στο Σίδνεϊ).
Ομόλογα με το θέμα εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών, είναι και τα θέματα της 20ης Γενικής Συνέλευσης και του επιστημονικού συμποσίου του ICOMOS, τα οποία αναβλήθηκαν λόγω Κορονοϊού και τα οποία είχαν προγραμματιστεί να λάβουν χώρα στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας από 1-10 Οκτωβρίου 2020. Με την υιοθέτηση του όρου «από κοινού», οι μετέχοντες στις εορταστικές δράσεις καλούνταν να διερευνήσουν την ιδέα που ο όρος και τα αντίθετά του αντιπροσωπεύουν, σε σχέση με τους πολιτισμούς, την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και την κοινή ευθύνη που συνεπάγεται η αντιμετώπισή τους.
Σήμερα, το συγκεκριμένο θέμα εορτασμού έχει αποκτήσει ιδιαίτερη επικαιρότητα, ως έκφραση της οικουμενικής μας ενότητας και ευθύνης απέναντι στην πανδημία του Κορονοϊού, Covid-19. Οι ιδιαίτερες συνθήκες, που έχουν δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας αυτής κρίσης, έχουν οδηγήσει, διεθνώς, στην ακύρωση ή την τροποποίηση πολλών εορταστικών εκδηλώσεων. Το ελληνικό τμήμα του ICOMOS έχει, με τη σειρά του, αναγκαστεί να ανατρέψει τον αρχικό του σχεδιασμό και να προχωρήσει σε δράσεις και εκδηλώσεις, κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των συμμετεχόντων σε αυτές.
Στο προαναφερόμενο πλαίσιο, είναι ευπρόσδεκτη η διατύπωση ιδεών και προτάσεων, μέσα από τα μέσα μαζικής (κοινωνικής) δικτύωσης και την τεχνολογία (videos, εικονικές περιηγήσεις, ψηφιοποιημένο υλικό και εικόνες). Το ελληνικό τμήμα του ICOMOS θα συγκεντρώσει και θα συντονίσει τις δράσεις αυτές, οι οποίες μπορούν να πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών είναι μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε πως η συνύπαρξη των πολλών και «διαφορετικών» εκφράσεων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και η διαφύλαξη και φροντίδα της, αποτελεί συλλογική ευθύνη και καθήκον όλων μας.
Για την Εθνική Επιτροπή του Ελληνικού Τμήματος του I.C.O.MO.S.
Ο Πρόεδρος
Δρ Αθανάσιος Νακάσης
Πηγή: icomoshellenic.gr
