Με αφορμή ένα άγαλμα

Δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα άρθρο συμπολίτη μας (καθόλα αγαπητού και σεβαστού) σχετικά με την τοποθέτηση αγάλματος του Μάρκου Βαμβακάρη στο λιμάνι της Ερμούπολης. Στη συνέντευξη αναφέρονται και θέματα για τη λαϊκή μουσική και το ρεμπέτικο.

Δεν συμμετέχω με την σημερινή μου παρέμβαση στο διάλογο για το αν πρέπει να τοποθετηθεί το άγαλμα του Βαμβακάρη, αφού οι παράγοντες που υπεισέρχονται είναι πολλοί και ποικίλοι (πολεοδομικών, αρχιτεκτονικών κλπ). Και είμαι βέβαια, ο πλέον αναρμόδιος για να αξιολογήσω την καλλιτεχνική προσφορά του Μάρκου Βαμβακάρη και τη συνεισφορά του στον πολιτισμό του νησιού.

Στέκομαι στην φράση της συνέντευξης «…αλλά παράλληλα θεωρώ δυστύχημα το γεγονός πως σήμερα μια μερίδα ανθρώπων που ασχολούνται με τη λαϊκή μουσική είναι μιας άλλης κουλτούρας τελείως εκτός συναισθήματος και πραγματικότητας». Και επειδή νέα παιδιά ασχολούνται στο νησί μας με αυτή τη μουσική αισθάνομαι την ανάγκη να καταγράψω τα παρακάτω:

1. Για την αξία του ρεμπέτικου και της λαϊκής μουσικής ας μελετήσει όποιος ενδιαφέρεται την κλασσική πλέον ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι το 1949 στο «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν.

Με τη διάλεξή του ο Μάνος Χατζιδάκις επαναπροσδιορίζει τη θέση του ρεμπέτικου. Εκείνη την περίοδο, το ρεμπέτικο εξαπλωνόταν στις λαϊκές γειτονιές και σταδιακά σπάει τα όρια τους. Η εξουσία και οι αρχές το κυνηγούσαν. Οι αστοί και οι διανοούμενοι το περιφρονούσαν.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μάνος Χατζιδάκις, νεαρός τότε συνθέτης, τόλμησε να δώσει μια διάλεξη για την ανάδειξη του ρεμπέτικου ως θεμέλιου λίθου της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής. Παρουσιάζει τον Μάρκο Βαμβακάρη και τη Σωτηρία Μπέλλου, οι οποίοι τραγούδησαν μπροστά στο έκπληκτο κοινό του Θεάτρου Τέχνης. (http://tvxs.gr/news/san-simera/i-perifimi-omilia-toy-manoy-xatzidaki-rempetiko-themelios-lithos-tis-laikis-moysikis)

2. Δύο ολόκληρα χρόνια πριν, το 1947, Ιανουάριος ήταν πάλι, όταν ο Φοίβος Ανωγειανάκης, από τους κορυφαίους πρωτοπόρους ερευνητές, μουσικολόγους και συλλέκτες, είχε υποστηρίξει από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη» ότι «η παράδοση του δημοτικού τραγουδιού και κάπως λιγότερο της βυζαντινής μουσικής, όσο αν εκπλήσσει μερικούς συνεχίζεται σ’ αυτά τα τραγούδια που είναι γνήσια μορφή σημερινής λαϊκής μουσικής…». Η δική του άποψη για τους αφορισμούς «εν ονόματι» της ηθικής πνίγηκε στον κομματικό καθωσπρεπισμό και τις θέσεις του ΚΚΕ.

3. Η Ερμούπολη είναι πόλη δημιούργημα προσφύγων, πολλοί από τους οποίους έφτασαν στο λιμάνι της από την Μικρά Ασία και τη Σμύρνη. Και οι ήχοι που κατά κύριο λόγο έφεραν μαζί τους σίγουρα δεν ήταν η δυτική μουσική αλλά η σμυρναίικη ανατολική μουσική η οποία συγγενεύει πολύ με το λαϊκό και το ρεμπέτικο τραγούδι.

4. Οι γονείς, οι παππούδες μας στην Ερμούπολη, άνθρωποι του λαού, εργάτες, ναυτικοί, άνθρωποι του μόχθου διασκέδαζαν άραγε με «ευρωπαϊκά ακούσματα και κλασσική μουσική» ή με την τσαμπούνα, το μπουζούκι, το βιολί και τα τραγούδια του Μάρκου, του Τσιτσάνη, του Καζαντζίδη κλπ.; Μια απλή έρευνα μεταξύ των ανθρώπων αυτών καθιστά σαφές ότι η εργατική τάξη, οι λαϊκοί άνθρωποι έχουν αυτά τα ακούσματα. Διαφορετικά ίσως από την αστική και μεγαλοαστική τάξη. Και δεν υπάρχει νομίζω κανένα πρόβλημα σε αυτό.

Είμαστε περήφανοι σαν Συριανοί που συμπολίτες μας και, κυρίως, όταν νέα παιδιά ξαναγυρίζουν και μελετούν, σέβονται και τραγουδούν τη λαϊκή μας μουσική. Περήφανοι είμαστε επίσης και για όσα παιδιά εντρυφούν στην κλασσική αλλά και την μουσική γενικότερα.

Κλείνοντας την παρέμβασή μου στην κουβέντα αυτή, αφιερώνω το τραγούδι «Η Κουλτούρα» (1975) του μεγάλου μαέστρου του μπουζουκιού Γιώργου Ζαμπέτα.