Ο Σύλλογος Βορειοελλαδιτών Σύρου προχωρά στη δημιουργία τμήματος εκμάθησης Ποντιακής Λύρας. Για το σκοπό αυτό θα συνεργαστεί με λυράρη από ποντιακό σύλλογο των Αθηνών.
Η πρώτη συνάντηση γνωριμίας θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 1 Δεκεμβρίου και θα επαναληφθεί την Κυριακή 2 Δεκεμβρίου.
Ποντιακή Λύρα ή Κεμετζές
Η Ποντιακή λύρα είναι το κατ΄ εξοχήν μουσικό λαϊκό όργανο των Ελλήνων του Πόντου που ανήκει στην κατηγορία των εγχόρδων τοξοτών μουσικών οργάνων, δηλαδή που χειρίζονται με τόξο (κοινώς δοξάρι, ποντιακά: τοξάρ). Το μήκος του κυμαίνεται από 55 μέχρι 60 εκατοστά.
Γεωγραφικά η ποντιακή λύρα παίχτηκε στις περιοχές εκείνες που κάποτε συνιστούσαν την Βυζαντινή Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (από την Σαμσούντα μέχρι ανατολικά της Τραπεζούντας). Σήμερα, σε αυτήν την περιοχή που βρίσκεται στη βορειοανατολική Τουρκία, η κεμεντζέ παίζεται εκτενώς και λέγεται Καραντενίζ κεμεντζέ. Το μουσικό αυτό όργανο γενικά δεν παίζεται σε άλλα μέρη της Τουρκίας.
Οι Έλληνες του Πόντου, που έζησαν σ’αυτή την περιοχή για σχεδόν 3000 χρόνια, και που εκδιώχθηκαν το 1923 στο πλαίσιο ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας , μερικές φορές ονομάζουν το μουσικό αυτό όργανο απλά ‘λύρα’.
Ο Laurence Picken γράφει: «Ποτέ δεν θα μάθουμε τι έπαιζε με την λύρα του ένας αγράμματος λυράρης στις αρχές του Μεσαίωνα, αλλά το πολυφωνικό παίξιμο της λύρας από εκείνους που ζουν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, στη ζώνη της καλλιέργειας φουντουκιών μεταξύ Κερασούντας και Χόπα, θα μπορούσε χωρίς υπερβολή να περιγραφεί ως σχεδόν-μεσαιωνικό».
Η προέλευση της ποντιακή λύρας είναι πολύ δύσκολο να προσδιορισθεί λόγω έλλειψης καταγεγραμμένων ιστορικών πηγών. Η λέξη κεμεντζέ θεωρείται ότι προέρχεται από τις περσικές λέξεις keman (δοξάρι) και che (μικρό). Το kamancheh ή kamāncha είναι ένα περσικό έγχορδο μουσικό όργανο που «συγγενεύει» με το έγχορδο rebab (τον ιστορικό πρόγονο του kamancheh) και επίσης με την έγχορδη βυζαντινή λύρα που είναι πρόγονος της ευρωπαϊκής οικογένειας βιολιών. Η απάντηση θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ότι η ποντιακή λύρα σχετίζεται και με το kamancheh και με την βυζαντινή λύρα.
Ο λυράρης μπορεί να παίξει την ποντιακή λύρα είτε όρθιος είτε καθισμένος κρατώντας την λύρα όρθια. Όταν ο λυράρης παίζει καθισμένος την ποντιακή λύρα, το κάτω μέρος του μουσικού αυτού οργάνου στηρίζεται μεταξύ των μηρών του (λυράρη). Οι χορδές αγγίζονται με τη σάρκα των δάχτυλων, όχι με τα νύχια. Δεν υπάρχει κανένα vibrato. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ποντιακής λύρας είναι η πολυφωνία του, όπου διπλοχορδίες και παράλληλα τέταρτα κυριαρχούν. Η μετακίνηση καρπών επίσης χρησιμοποιείται, κυρίως στους γρηγορότερους σκοπούς.
Για πληροφορίες: Μυτιλήνης 17-Ερμούπολη. Τηλ. 6932411950.
Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος (ε.α.)
Ουρανία Πανταζή Π.Ν.
