Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την ίδρυση του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το Δημοτικό Συμβούλιο (ΑΔΑ: ΡΗΕΔΩΗΟ-4ΔΦ) ενέκρινε κατά πλειοψηφία την προμήθεια μιας μαρμάρινης προτομής του Άνθιμου Γαζή. Ο Άνθιμος Γαζής ήταν ένας σημαντικός εκκλησιαστικός ηγέτης και διδάσκαλος του Γένους, που συνέβαλε σημαντικά στην πνευματική και εκπαιδευτική ανάπτυξη του Ελληνισμού κατά την προεπαναστατική περίοδο. Η απόφαση αυτή ελήφθη κατά την τελευταία συνεδρίαση του Συμβουλίου, όπου συζητήθηκαν τα οφέλη και η συμβολική σημασία της τοποθέτησης της προτομής.
O Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Σύρου εορτάζει φέτος τα 200 χρόνια από την ίδρυσή του και το γεγονός αυτό έχει σπουδαία σημασία και ύψιστη ιστορική αξία για τον τόπο μας, καθώς η Μεταμόρφωση του Σωτήρος αποτελεί τον πρώτο Ορθόδοξο Ναό που κτίστηκε στην Ερμούπολη. Η ανέγερση του ξεκίνησε το 1824 και αφιερώθηκε στον Σωτήρα Χριστό σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη διάσωση των προσφύγων. Μάλιστα στο προαύλιο του ακούστηκε για πρώτη φορά το όνομα «Ερμούπολη», το οποίο και αποφασίστηκε να δοθεί στον τότε νεόδμητο οικισμό.
Η προτομή του Άνθιμου Γαζή θα κατασκευαστεί από μάρμαρο υψηλής ποιότητας και θα τοποθετηθεί σε δημοτικό χώρο πέριξ του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η επιλογή του σημείου αυτού δεν είναι τυχαία, καθώς ο ναός αποτελεί ένα από τα πιο ιστορικά και εμβληματικά κτίρια της Σύρου, με πλούσια θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά. Η προτομή θα προστεθεί στον ευρύτερο χώρο του ναού, ενισχύοντας έτσι την πολιτιστική και ιστορική ταυτότητα της περιοχής.
Το έργο αυτό έχει σκοπό να τιμήσει τη μνήμη του Άνθιμου Γαζή και να υπενθυμίζει στους επισκέπτες και στους κατοίκους της Σύρου τη συμβολή του στην ιστορία και την εκπαίδευση του Ελληνικού έθνους. Ο Γαζής ήταν γνωστός για την αφοσίωσή του στην παιδεία και την προσπάθειά του να διαδώσει τη γνώση και την ελληνική γλώσσα σε δύσκολες περιόδους για το έθνος. Συνδέθηκε με το νησί μας τα τελευταία χρόνια της ζωής του, καθώς έφτασε στη Σύρο προκειμένου να αναλάβει την αναδιοργάνωση των σχολείων της. Πέθανε στην Ερμούπολη το 1828 και ενταφιάστηκε σε μια κρύπτη της δυτικής αυλής του ναού της Μεταμόρφωσης. Η προτομή του θα αποτελέσει ένα μνημείο σεβασμού και αναγνώρισης των κόπων του.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Σύρο
Ο Άνθιμος Γαζής (γεννημένος ως Αναστάσιος Γκάζαλης, Μηλιές Πηλίου, Μάρτιος 1764 – Σύρος, 28 Νοεμβρίου 1828) ήταν Έλληνας κληρικός, συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, που αγωνίστηκε για τη διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα.
Διαβάζουμε στην διδακτορική διατριβή της Ελένης Σταυρουλάκη Ο Άνθιμος Γαζής: 1758-1828 (σελ. 42 – ΕΚΠΑ, 2001) για τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Σύρο:
Ο Άνθιμος Γαζής το 1827, ενώ βρισκόταν στην Τήνο, ασθένησε. Έφυγε και πήγε στη Σύρο, όπου είχε και δική του οικία. Την κακή κατάσταση της υγείας του αναφέρει σε επιστολή του προς τον Κωνσταντίνο Ασώπιο (8 Σεπτεμβρίου 1827). «Πολλάκις ηθέλησα να σοι γράψω και να ερωτήσω τα κατά σε και περί της επιδόσεως των μαθητών της Ακαδημίας σας, αλλά μήτε καιρόν μήτε ευκαιρίαν επιτύχαινον εξ αιτίας του ασθενούς σαρκίου μου και των επαλλήλων ασθενειών μου».
Στη Σύρο περνούσε τις τελευταίες ημέρες της ζωής του με οικονομική στέρηση, όπως προκύπτει από επιστολή του προς τον Γεώργιο Κουντουριώτη, όπου του γράφει: «Παραπονούμαι ότι πολλοί των άλλων, οίτινες δεν έδειξαν καμμίαν πιστήν δούλευσιν εις την πατρίδα, επληρώθησαν και εβραβεύθησαν αδίκως, και ο γερο-Γαζής, όστις εθυσίασε και την περιουσίαν του και την υγείαν του, δεν εμπορεί να λάβη μήτε τα δάνεια του».
Το Εθνικό Ταμείο του είχε δώσει μόνο 650 γρόσια και του χρεωστούσε 2.350 γρόσια. Ανέφερε: «Έλαβον κατά καιρούς από του Εθνικού Ταμείου γρόσια 650, τα δε λοιπά 2.350 έμειναν να με τα χρεώστη το Ταμείον».
Τα 3.000 γρόσια τα είχε δανείσει ο Άνθιμος Γαζής στον Άρειο Πάγο, όπως ο ίδιος έγραφε: «… εδάνεισα μαρτυρημένα εις τον Άρειον Πάγον δια σιτάρι των στρατευμάτων των εις Ζητουνιον και δια το οποίον αυτό σιτάρι με έφερον οι Αυστριακοί εις Σμυρνην»
Στις 3 Απριλίου του 1828 συνέταξε στην Αίγινα τη Διαθήκη του. Τη 10η Δεκεμβρίου ο Άνθιμος Γαζής πλήρωσε «το κοινόν χρέος». «Τιμής ένεκεν» ενταφιάσθηκε στο νάρθηκα του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως της Ερμούπολης.
Όπως γράφει το istorikathemata.com: Η κηδεία του ήταν πάνδημη στην Ερμούπολη της Σύρου κι έγινε με μεγάλες τιμές, ενώ η είδηση του θανάτου του μεγάλου Μηλιώτη διαφωτιστή κι επαναστάτη λύπησε βαθιά τους αμέτρητους σε όλη την Ελλάδα συνεργάτες, συναγωνιστές και φίλους του αλλά κι αυτούς τους πολιτικούς αντιπάλους του. Η επίσημη όμως Πολιτεία δεν απέδωσε τις οφειλόμενες τιμές στον πηλιορείτη λόγιο και αγωνιστή…».
(Σ.Σ. Χώμα από τον χώρο ταφής του Άνθιμου Γαζή στην Σύρο, μεταφέρθηκε στις Μηλιές το 2003, και εναποτέθηκε σε κενοτάφιο που κατασκευάστηκε δίπλα στον τάφο του Γρηγ. Κωνσταντά, ανατολικά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Νεομάρτυρα, ακριβώς δίπλα στον χώρο που υπήρχε ως το 1943 το κτίριο της Μηλιώτικης Σχολής. Το τριπλό μνημείο που υπάρχει σήμερα εκεί, ολοκληρώθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2005, με την μεταφορά και εναπόθεση λάρνακας με χώμα από τον τάφο του Δανιήλ Φιλιππίδη στο Μπάλτς της Μολδαβίας. Τις σχετικές εκδηλώσεις – που έγιναν με αφορμή το 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τους 3 Μηλιώτες Δάσκαλους του Γένους – τίμησαν με την παρουσία τους 2 Πρόεδροι Δημοκρατίας: οι κ.κ. Κάρολος Παπούλιας Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και Βλαντιμίρ Βορόνιν Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, οι οποίοι σε ανάμνηση της επίσκεψής τους φύτεψαν 2 πλατάνια στον χώρο).
