Η Αεροπορία στην Ελλάδα εμφανίζεται από πρακτική άποψη για πρώτη φορά το έτος 1912.
Ο «ιδιώτης» Εμμανουήλ Αργυρόπουλος στις 9 Φεβρουαρίου 1912 πραγματοποιεί παρουσία πλήθους κόσμου στην περιοχή Ρουφ, με το ιδιόκτητο αεροπλάνο του τύπου NEWPORT, μια πτήση επιδείξεως όπου είχε προσκληθεί να παραστεί και ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος μάλιστα «βάφτισε» και το αεροπλάνο και του έδωσε το όνομα «ΑΛΚΥΩΝ».
Το αεροπλάνο πραγματοποιεί επιτυχημένη πτήση σε ύψος 300 μέτρων πάνω από την Αθήνα, επιστρέφει και αμέσως μετά πραγματοποιεί και δεύτερη πτήση στην οποία παραλαμβάνει σαν «επιβάτη» τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Τα αεροπλάνα της ΑΕΡΟ ΕΣΠΡΕΣΣΟ δεν ήταν τα πρώτα που συνέδεσαν αεροπορικώς Ιταλία, Ελλάδα και Τουρκία. Ήδη από το 1919 έως το 1921 Ελληνικά πολεμικά αεροπλάνα έκαναν διάφορες πτήσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με σκοπό να διατηρήσουν ανοιχτές τις γραμμές επικοινωνίας της Μητέρας-Πατρίδας και των Μικρασιατών Ελλήνων.
Το 1919, Ιταλικά πολεμικά αεροπλάνα σκόρπισαν προπαγανδιστικά φυλλάδια πάνω από την Κωνσταντινούπολη και τον Μάρτη/Απρίλη του 1920 δύο πολεμικά Ιταλικά αεροπλάνα με τον Τορινέζο Enrico Giuglielmotti αρχηγό σμήνους, πέταξαν από το Brindisi στην Αθήνα και την Κρήτη, μεταφέροντας μηνύματα από τον Ιταλό βασιλιά Victor Emmanuelle III προς την Ελληνική βασιλική οικογένεια. Κατά την επιστροφή τους οι Ιταλοί αεροπόροι πήραν και κάποιες ιδιωτικές επιστολές που απευθύνονταν από την Αθήνα προς Ιταλία.
Η «AERO ESPRESSO ITALIANA S.A. (A.E.I.)» ιδρύθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1923 στη Ρώμη με την ονομασία Ανώνυμη Ιταλική Εταιρεία, με κεφάλαιο 1.000.000 Λίρες, ποσό που αντιστοιχούσε τότε σε 50.000 δολάρια, κεφάλαιο πολύ μεγάλο, εάν αναλογισθεί κανείς ότι ένα υδροπλάνο “Savoia Marchetti S 55Cs”( με αυτού του τύπου τα υδροπλάνα άρχισε τις πτήσεις της η A.E.I.) κόστιζε την εποχή εκείνη, 5.000 δολάρια περίπου.
Η ιδιαίτερη σημασία της λειτουργίας της εταιρείας αυτής, ανάγεται στο γεγονός ότι όχι μόνον υπήρξε η πρώτη αεροπορική εταιρεία που μετέφερε επιβάτες, φορτία και ταχυδρομείο, μεταξύ Ιταλίας, Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά ανέλαβε και την έκδοση των πρώτων ελληνικών αεροπορικών γραμματοσήμων.
Το όνομα τα Α.Ε.Ι. αναφέρεται για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο, σε ένα συμβόλαιο μεταξύ της αεροπορικής εταιρείας και του Ιταλικού Κράτους που υπογράφηκε και δημοσιεύθηκε στις 7 Μαΐου 1924. Το συμβόλαιο αυτό επικυρώθηκε με Βασιλικό Διάταγμα της 27ης Ιουλίου 1924.
Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του συμβολαίου αυτού, η αεροπορική εταιρεία που είχε έδρα τη Ρώμη και κεφάλαιο 1.000.000 λιρών, θα εκτελούσε την πτήση Μπρίντιζι- Αθήνα-Σμύρνη, και εάν η διαδρομή αυτή δεν ήταν δυνατή, θα πραγματοποιείτο αυτή μεταξύ Μπρίντιζι- Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Κωνσταντινούπολη.
Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο το προνόμιο αυτό παρεχωρείτο για μια περίοδο 10 ετών, που η εναρκτήρια ημερομηνία συμφωνήθηκε τελικά να θεωρηθεί η 27η Απριλίου 1927.
Το προνόμιο στόχευε κυρίως στη μεταφορά αλληλογραφίας και για το λόγο αυτό το Ιταλικό Κράτος επιδότησε την Α.Ε.Ι. για κάθε χιλιόμετρο που διάνυε και για κάθε κιλό που μετέφερε, υπό τον όρο ότι θα εκτελούσε εβδομαδιαία ορισμένα δρομολόγια, θα διάνυε κάθε χρόνο έναν ορισμένο αριθμό χιλιομέτρων και θα μετέφερε έναν ορισμένο αριθμό κιλών αλληλογραφίας.
Η Τουρκία δεν δέχθηκε πτήσεις προς Σμύρνη και η Ελλάδα προς Θεσσαλονίκη και έτσι το δρομολόγιο διαμορφώθηκε σε Μπρίντιζι-Αθήνα-Κωνσταντινούπολη και αντίστροφα. Με νέα συμφωνία την 1η Απριλίου 1930, καθιερώθηκε πτήση μεταξύ Μπρίντιζι, Αθήνας και Ρόδου. Στη Ρόδο τα υδροπλάνα της Aero Espresso, προσθαλασσόντουσαν στην παραλία μπροστά στο νεότευκτο πολυτελές ξενοδοχείο με το όνομα “Grande Albergo delle Rose”. Στο ξενοδοχείο αυτό κατέλυαν οι επιβάτες της Α.Ε.Ι. και τα έξοδα διαμονής, συμπεριελαμβάνοντο στην τιμή του εισιτηρίου, εφόσον η Ρόδος δεν ήταν ο τελικός τους προορισμός, αλλά ενδιάμεσος σταθμός.
Η Α.Ε.Ι. έπαυσε να υφίσταται την 1η Ιουνίου 1934, οπότε απορροφήθηκε από την Κρατική S.A.M. Εντούτοις εξακολούθησε να εκτελεί δρομολόγια με την επωνυμία της, μέχρι και την 31η Αυγούστου1935, οπότε η νεοϊδρυθείσα κρατική εταιρεία AlaLittoria ανέλαβε όλα τα αεροπορικά δρομολόγια και τις σχετικές υπηρεσίες.
ΟΙ ΥΔΡΟΣΚΑΛΕΣ – ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΕΣ-ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Το Μπρίντιζι, όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο, είχε τις καλύτερες εγκαταστάσεις από τις άλλες «σκάλες». Υπήρχε ένα μεγάλο υπόστεγο όπου μπορούσαν να σταθμεύουν άνετα 12 Υδροπλάνα. Παράλληλα σε μεγάλους στεγασμένους χώρους υπήρχαν θέσεις για επισκευές, αποθήκες για προμήθειες και ανταλλακτικά. Είχε κτισθεί και μια μεγάλη έπαυλη για να μένουν οι πιλότοι, οι διοικητικοί υπάλληλοι και το γραφείο του “Commandante”.
Η «σκάλα» της Αθήνας ήταν στο Παλαιό Φάληρο, όπου κατασκευάστηκε ένα μεγάλο φορητό υπόστεγο διαστάσεων 28Χ52 μέτρων, μέσα στο οποίο υπήρχε και μια μεγάλη υδατοδεξαμενή. Υπήρχε εξάλλου και εδώ μια διώροφη μεγάλη έπαυλη που χρησιμοποιείτο για γραφεία και ενδιαίτημα των πιλότων. Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν οι καιρικές συνθήκες στον Φαληρικό ΄Ορμο ήταν άσχημες, χρησιμοποιείτο ευκαιριακά σαν σκάλα προσθαλάσσωσης, το Πόρτο Ράφτη.
Στην Κωνσταντινούπολη τέλος η «σκάλα» βρισκόταν 25 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, στην παραλία του προαστίου Buyukdere. H τουρκική κυβέρνηση παραχώρησε στην Α.Ε.Ι. μια περιοχή 20.000 τ.μ. όπου κτίσθηκε και εκεί ένα παρόμοιο με του Παλαιού Φαλήρου υπόστεγο.
Για επείγουσες περιπτώσεις και ανεφοδιασμό καυσίμων υπήρχε δυνατότητα προσέγγισης στην Ιθάκη (κατά τη διαδρομή από και προς Μπρίντιζι) και στη Λήμνο (κατά τη διαδρομή από και προς Κωνσταντινούπολη). Αυτά όμως άλλαξαν όταν στις 29 Αυγούστου 1929 η Πάτρα συμπεριλήφθηκε σαν τακτική σκάλα της διαδρομής Μπρίντιζι-Αθήνα και η Ιθάκη εγκαταλείφθηκε, όπως εγκαταλείφθηκε και η Λήμνος μετά την 18η Φεβρουαρίου 1930, όταν η Μυτιλήνη πρωτεύουσα της Λέσβου, συμπεριλήφθηκε και αυτή σαν τακτική σκάλα της διαδρομής Αθήνα-Κωνσταντινούπολη-Αθήνα.
Την 1η Ιουλίου 1930 συμπεριλήφθηκε κατά κάποιο τρόπο και η Σύρα σαν «σκάλα» στη διαδρομή Μπρίντιζι-Ρόδος, εφόσον τούτο αιτείτο από κάποιους επιβάτες. Το δεύτερο εξάμηνο του 1930 η Πάτρα και η Μυτιλήνη μπήκαν στην ίδια κατηγορία, αλλά από τον Μάιο του 1931 τουλάχιστον, ξαναέγιναν τακτικές «σκάλες», αλλά από το 1934 ξαναμπήκε στην ίδια κατηγορία με τη Σύρα.
ΤΑ ΥΔΡΟΠΛΑΝΑ
Αμέσως μετά την ίδρυσή της, η Α.Ε.Ι. παράγγειλε 5 υδροπλάνα στα εργοστάσια Savoia Marchetti, τύπου S. 55Cs στα οποία προστέθηκαν άλλα 2 που είχαν παραγγελθεί από την εταιρεία S.I.S.A.
Το S.55Cs προερχόταν από μετεξέλιξη και μετασκευή ενός βομβαρδιστικού των ιδίων εργοστασίων. Ήταν μονοπλάνο, μονοκινητήριο με μια μηχανή Isotta-Franchini 400 ίππων. Είχε δύο παράλληλες ατράκτους με 4 σειρές παραθύρων και στις δύο πλευρές κάθε ατράκτου και έτσι οι επιβάτες κάθε ατράκτου μπορούσαν να βλέπουν τους συνταξιδιώτες τους από τα παράθυρα αυτά. Είχε τετραμελές πλήρωμα και 4 θέσεις επιβατών σε κάθε άτρακτο.
Η πρώτη πτήση της Α.Ε.Ι. έγινε την 1η Αυγούστου1926 με τη διαδρομή Μπρίντιζι-Αθήνα. Τα εγκαίνια της γραμμής αυτής, γιορτάστηκαν τόσο στο Μπρίντιζι όσο και στην Αθήνα (Παλαιό Φάληρο).
Η περίοδος των πτήσεων από 1ης Αυγούστου 1926 μέχρι το τέλος του 1926, ήταν μια δοκιμαστική περίοδος και ακόμα και η επιλογή των αεροπλάνων ήταν προσωρινή. Όλο το 1926 οι πτήσεις εξετελούντο με Savoia Marchetti S. 55Cs, αλλά από το 1927 και μετά αντικαταστάθηκαν από τα Dornier Wal’s.
Στις 29 Δεκεμβρίου 1926, η νέα ελληνική Κυβέρνηση που διαδέχθηκε την δικτατορική Κυβέρνηση του στρατηγού Πάγκαλου, ακύρωσε όλες τις συμβάσεις που είχαν που είχαν υπογραφεί μεταξύ της κυβέρνησης και ξένων εταιρειών κατά τη διάρκεια του δικτατορικού καθεστώτος από 25 Ιουνίου 1925, μέχρι και 22 Αυγούστου 1926. Δεδομένου ότι η σύμβαση μεταξύ της ελληνικής Κυβέρνησης και της Α.Ε.Ι. είχε υπογραφεί στις 5 Νοεμβρίου 1925, αυτό σήμαινε και την αυτόματη ακύρωση της σύμβασης.
Κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου, καταγράφονται επισήμως 40 ολοκληρωμένες πτήσεις, κατά τις οποίες διανύθηκαν 56.366 χιλιόμετρα, διακινήθηκαν 57 επιβάτες και μεταφέρθηκαν 138,1 κιλά αλληλογραφίας και 5002 κιλά φορτίου.
Η αεροπορική συγκοινωνία ξανάρχισε στις 4 Μαΐου 1927 με την πτήση Αθήνα- Μπρίντιζι, η οποία ήταν η έναρξη ενός νέου τακτικού δρομολογίου δύο πτήσεων εβδομαδιαίως Μπρίντιζι- Αθήνα-Μπρίντιζι.
Δικηγόρο, Ιστορικό Ερευνητή
