«Ολβιος όστις της ιστορίας εσχέ μάθησιν» – Πολύβιος
(Δηλαδή είναι ευτυχισμένος εκείνος που γνωρίζει την ιστορία)
Την 12ην Αυγούστου κατόπιν αιτήσεως του Πρέσβη της Γερμανίας επιτρέπει την εν Σύρω ανθράκευση του “Γκαίμπεν” και του “Μπρεσλάου” τα οποία κατάφεραν να διαφύγουν την καταδίωξη του Αγγλογαλλικού στόλου και να εισέλθουν στα Δαρδανέλλια και να ξεσηκώσουν τους τούρκους σε πόλεμο εναντίον της Αντάντ…
Ποια ήταν αλήθεια εκείνα τα δυο Γερμανικά πλοία (καταδρομικά) που ο ναύαρχος Σουχόν κατάφερε να οδηγήσει στα στενά του Βοσπόρου τον Αύγουστο του 1914 και τι ρόλο έπαιξαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Μπορεί το παρελθόν να μας διδάξει; Ο κινέζος πρεσβευτής στην Ελλάδα κ. Τζόου Σιαολί είχε πει «Τα μαθήματα που μας διδάσκει το παρελθόν μπορούν να μας καθοδηγήσουν στο μέλλον».
Τα δύο καταδρομικά αποτελούσαν τη ναυτική μονάδα του γερμανικού αυτοκρατορικού ναυτικού στη Μεσόγειο και τελούσαν υπό τις διαταγές του ναυάρχου Σουχόν. Λίγο μετά την έναρξη του πολέμου και αφού βομβάρδισαν τις πόλεις Μπον(Ανάμπα) και Φιλιππεβιλ (Skikda) στην Αλγερία, προκειμένου να εμποδίσουν τη μεταφορά δυνάμεων του γαλλικού αποικιακού στρατού στην ηπειρωτική Γαλλία, έλαβαν εντολή να κατευθυνθούν στα Δαρδανέλια. Στην πορεία όμως ξέμειναν από κάρβουνο. Αναγκάστηκαν επί δεκαπενθήμερο να κρύβονται από τις συμμαχικές δυνάμεις στον Ασπρο Κάβο της Δονούσας.
Τα αποθέματα κάρβουνου είχαν επιταχτεί από την Ελληνική κυβέρνηση και δεν επιτρεπόταν η ανθράκευση κανενός πλοίου χωρίς την άδειά της. Την νύχτα της 5 προς 6 Αυγούστου ο Γερμανός πρέσβης περνούσε το κατώφλι του σπιτιού του Βενιζέλου ζητώντας την ανθράκευση εμπορικού πλοίου. Στην πραγματικότητα το συγκεκριμένο πλοίο (Bogabos) θα μετέφερε τον άνθρακα στα δυο πλοία. Ο Βενιζέλος έδωσε την άδεια για την ανθράκευση του πλοίου χωρίς να ενημερώσει κανέναν.
Σε παλαιότερη απόφαση του Αρείου Πάγου (Ποινικό Τμήμα) διαβάζω…
{…Στο μεταξύ στις 11 Αυγούστου 1914 το γερμανικό θωρηκτό “Γκαίμπεν” και το εύδρομο (ελαφρύ ταχύπλοο) καταδρομικό “Μπρεσλάου” αφού κατόρθωσαν να διαφύγουν από την καταδίωξη ισχυρών αγγλικών και γαλλικών πολεμικών, μπόρεσαν να εισέλθουν έγκαιρα στα Στενά των Δαρδανελλίων και να αγκυροβολήσουν μπροστά στη Κωνσταντινούπολη.
Για να μην τα παραδώσουν οι Νεότουρκοι Ταλαάτ, Εμβέρ, Τζεμάλ, Τζαβήτ κ.λ.π. που τότε είχαν τον πολιτικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο συμμαχικό στόλο της ΑΝΤΑΝΤ που απαιτούσε την άμεση παράδοσή τους, διότι η Τουρκία ήταν τότε σε κατάσταση Ενόπλου Ουδετερότητος, ισχυρίσθηκαν ότι τα αγόρασαν από τους Γερμανούς.
Προκειμένου μάλιστα να πείσουν τους Άγγλους – Γάλλους ότι η φημολογούμενη πώληση είχε συντελεσθεί πράγματι, μετονόμασαν το μεν θωρηκτό “Γκαίμπεν” σε Σουλτάν Γιαβούζ Σελίμ” και το ελαφρύ καταδρομικό “Μπρεσλάου” σε “Μιδιλλί” , αλλά όμως και τα δύο εξακολουθούσαν να έχουν γερμανικά πληρώματα και να τελούν υπό τις διαταγές του ναυάρχου Φον Ουζεδόμ. Παρά την σημαντική ενίσχυση του τουρκικού στόλου με τα πολεμικά αυτά, η Τουρκία δίσταζε να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
Για να δώσει ένα τέλος στην εκκρεμότητα που είχε δημιουργηθεί και στο εντεύθεν αδιέξοδο για τα γερμανικά συμφέροντα, ο ναύαρχος Φον Ουζεδόμ όπως ο ίδιος λέει πήρε την απόφαση και την ευθύνη φυσικά να οδηγήσει τα πράγματα σε τέτοιο σημείο από το οποίο να μην μπορεί να υπάρξει για την Τουρκία καμία επιστροφή.
Έτσι στις 16 Οκτωβρίου 1914 αφού τέθηκε επί κεφαλής του θωρηκτού “Γκαίμπεν” που είχε μετονομασθεί σε “Σουλτάν Γιαβούζ Σελίμ” και του ελαφρού καταδρομικού “Μπρεσλάου” που είχε μετονομασθεί σε “Μιδιλλί” καθώς επίσης και των τορπιλοβόλων του τουρκικού στόλου που τελούσαν υπό γερμανική διοίκηση, σήκωσαν τις άγκυρες και κατευθύνθηκαν στη Μαύρη θάλασσα (Εύξεινο Πόντο). Σύντομα ο κόσμος επρόκειτο να μάθει συνταρακτικά νέα: Το θωρηκτό “Γκαίμπεν” βομβάρδισε την Οδησσό και το καταδρομικό “Μπρεσλάου” αποθήκες πετρελαίου στο Νοβορωσίσκ. Δύο ημέρες αργότερα ο Οθωμανός Σουλτάνος Μεχμέτ Ρεσάτ ο Ε’ είχε στα χέρια του την κήρυξη του πολέμου εκ μέρους της Ρωσίας, την οποία ακολούθησαν εντός ολίγου χρόνου και οι αντίστοιχες της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Με τον τρόπο αυτό η Οθωμανική Αυτοκρατορία σύρθηκε εκούσα – άκουσα στη Παγκόσμια Σύρραξη, στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
Μετά την εξέλιξη αυτή η Μεγάλη Βρετανία για αντίποινα προσάρτησε οριστικά στη Βρετανική Αυτοκρατορία την νήσο Κύπρο, η οποία της είχε εκχωρηθεί από την Τουρκία ως εκδήλωση ευαρέσκειας για την σθεναρή στάση της να εμποδίσει την Ρωσία να διαμελίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τον Μεγάλο Ρωσοτουρκικό Πόλεμο των ετών 1877 – 1878.
Για να μην υπάρξει καμία αμφιβολία σχετικά με τις ήδη εξωτερικευθείσες προθέσεις τους, τα πολεμικά της Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας βομβάρδισαν με σφοδρότητα τον μήνα Οκτώβριο 1914 τα εξωτερικά οχυρά της εισόδου των Δαρδανελλίων. Παρά την επίδειξη ισχύος εκ μέρους των ναυτικών δυνάμεων της ΑΝΤΑΝΤ, η κατάσταση παρέμεινε στο μέτωπο αυτό στάσιμη. Στις αρχές όμως Ιανουαρίου 1915 οι Ρώσοι ζήτησαν επειγόντως από την Βρετανία να παραβιάσει τα Δαρδανέλλια για να την ανεφοδιάσει με όπλα και πολεμικό υλικό, διότι ευρίσκετο σε δεινή θέση πιεζόμενη από τους Γερμανούς στο ανατολικό ευρωπαϊκό θέατρο πολέμου και από τους Τούρκους στο μέτωπο του Καυκάσου…} Η υπόθεση των δυο πλοίων έμεινε στην ιστορία ως υπόθεση “Γκαίμπεν-Μπρεσλάου”.
“Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σηματοδότησε την κατάλυση των Οσμανλήδων. Ο μεταπολεμικός κόσμος ήταν τελείως διαφορετικός , καθώς νέες χώρες δημιουργήθηκαν και μακραίωνα καθεστώτα ανετράπησαν. Η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου μετεβλήθη άρδην, ενώ το καθεστώς των Στενών παγιώθηκε μετά τον τερματισμό ενός ακόμη πολέμου, της Μικρασιατικής Εκστρατείας των Ελλήνων. Εντούτοις, η σπουδαιότητα των Στενών ήταν και παραμένει διαχρονική. Εως σήμερα, ο ελεύθερος διάπλους και ο περιορισμένος έλεγχος του τουρκικού κράτους επ΄ αυτών εξακολουθεί να συνιστά μία αμετάβλητη σταθερά της ελληνικής διπλωματίας”. (Ναυτική Ελλάς).
Για την πράξη εκείνη του Βενιζέλου (ανθράκευση των δυο γερμανικών πλοίων) οι απόψεις διίστανται. Αλλοι πιστεύουν ότι ήταν ατόπημα του Βενιζέλου, άλλοι πάλι μιλούν για προβοκάτσια και αναζητούν το ρόλο που πιθανόν έπαιξαν οι Αγγλοι…
Διαβάζοντας κανείς διάφορες πηγές για την εποχή εκείνη (μεταξύ αυτών και του Horton, του Morgenthau, Η Ελλάς εν Μικρά Ασία, Απόφαση Αρείου Πάγου που αφορά την περίοδο έως και τη Μικρασιατική Καταστροφή κ.λ.π.) μπορεί να υποψιαστεί τα παιχνίδια των Μεγάλων Δυνάμεων, Αγγλίας και Γαλλίας, τη σχέση της Ρωσίας με την Αντάντ. Επίσης το ρόλο της Γερμανίας, την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική διείσδυσή της στην Οθωμανική αυτοκρατορία, τότε αλλά και αργότερα, στα μαύρα χρόνια της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Επιπρόσθετα τη στρατηγική της για το σιδηρόδρομο που θα ένωνε το Αμβούργο με τη Βαγδάτη. Στρατηγικές και παιχνίδια του χθες μπορεί κανείς να δει να επαναλαμβάνονται και σήμερα. Αραγε το παρελθόν καθοδηγεί το μέλλον;
Με εκτίμηση
Ουρανία Πανταζίδου Π.Ν.
